Xinhai Devrimi ve Çin Cumhuriyeti’nin Kurulması

Xinhai Devrimi, Çin’in en son imparatorluk hanedanını deviren ve Çin Cumhuriyeti’ni kuran devrimdir. Zaman zaman 1911 Devrimi veya Çin Devrimi olarak da adlandırılır. Bu devrimle Çin’de 2000 yıllık imparatorluk yönetimi sona ermiştir.

Qing Hanedanı’nın Düşüşü

Mançular, 1644’te Ming’i yendikten sonra Qing Hanedanı’nı kurdular. Bu hanedanı 1911’e kadar Çin’i yönetti. Aslında Han Çinlileri daha en başından itibaren Qing Hanedanı’nı benimsememişti. Mançuları kılıç zoruyla tahtı almış yabancı bir hanedan olarak gören pek çok Çinli vardı.

Avrupalıların Çinle temas kurmasıyla itibaren Çin’in hassas dengeleri daha da bozuldu. İngiliz tüccarlar Hint afyonunu Çin’de satmaya başladılar. Qing Hükümeti afyona el koyup ticareti durdurmaya çalıştığında Afyon Savaşları patlak verdi. Çin, Batılılarla böyle bir savaşa hazır değildi. Ağır bir yenilgi alan Çin, tüm iç pazarını Batılılara açmak zorunda kaldı.

Batının teknolojik üstünlüğü görüldükten sonra Çin’de Japonya gibi modernleşme yoluna gidebilirdi. Ancak İmparatoriçe Cixi, reformculara karşı çıktı. Pek çoğu Qing sarayından uzaklaştırıldı.

Xinhai Devrimi’nin Nedenleri

Afyon Savaşları’ndan sonraki reform denemeleri başarısız olunca iki durum ortaya çıktı. Birincisi Han Çinlileri artık Mançu ordusunun dışa güçlere karşı kendilerini koruyamayacağını düşünüyordu. Bu yüzden yerel Han ordularına güvenmeye başladılar. İkincisi Mançu kökenli Qing Hanedanı’nın yerine Han Çinlisi bir yönetim isteyenler ortaya çıkmıştı. Büyüklü küçüklü pek çok isyancı grup Çin genelinde faaliyet göstermeye başladılar.

Sun Yat-Sen ve Tongmenghui

Qing Hanedanı’nın Batılılaşmaya engellemeye çalıştığı yıllarda Sun Yat-Sen oldukça radikal bir reformcu olarak dikkat çekiyordu. Pek çok defa sürgün edildi ya da kaçmak zorunda kaldı. Yurt dışında geçirdiği süre boyunca ayaklanmalara destek olmak için para topladı. Londra’da Qing ajanları tarafından kaçırılması ile uluslar arası üne kavuştu. 1904’te Mançularla mücadele etmek için ülkesine döndü.

1905’te pek çok küçük grubun birleşmesi ile Tongmenghui (Birleşik Çin İttifakı) kuruldu. Elbette aralında çok kırılgan bir ittifak vardı. Ama Qing Hanedanı’nın devrilmesi ve demokratik bir yönetim her grubun ortak hedefiydi.

Çin Cumhuriyeti’nin Kurulması

19.yüzyılın sonlarından itibaren Çinli isyancılar Qing Hanedanı’nın otoritesini sarstılar. Çinli entelektüeller ise Qing Hanedanı’nın sona ermesi ve anayasal bir yönetime geçilmesi için çağrıda bulundular. 1911’deki Wuchang Ayaklanması hanedanın sonu oldu. Son İmparator Puyi, 12 Şubat 1912’de tahtan feragat etti. Cumhuriyet dönemine geçildi ve Sun Yat-Sen ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Tongmenghui bir siyasi partiye dönüştü ve” Kuomintang” adını aldı.

Sun Yat Sen’in ölümün ardından Kuomintang ülkeyi yönetmeye devam etti. 1920’lerden itibaren Kuomintang ile Koministler arasında ayrılıklar başladı. Japon İşgali sonrası Mao, Kuomintang Güçlerini yenerek Çin Halk Cumhuriyeti’ni kurdu. Kuomintang ve Milliyetçiler ise Tayvan’a çekildiler. Bu gün iki tarafta Sun Yat-Sen’e saygı duymaktadır.