Geçmişte Samsun’a Duyulan Özlemler

Karadeniz’in Anadolu’ya, Anadolu’nun Karadeniz’e açılan kapısı Samsun, tarihten günümüze kadar herkes için ayrı hislerin özlemini içerisinde bulundurmaktadır. Samsun denildiğinde akla birden çok şey gelirken; Atatürk’ün şehri, Milli Mücadele’nin ruhu, Karadeniz’in incisi ve mavi ile yeşilin birleştiği doğal güzellik olması bunlardan yalnızca birkaçıdır. Bugün için Samsun hakkında pek çok şey söylemek mümkün olurken, “Şehr-i Samsun” lakabını almasına neden olan tarihi hakkında detayları dile getirmek biraz daha zor olabilir. Bu anlamda çoğunlukla çocukluğu Samsun’da geçen büyüklerimiz bir nebze de olsa destek olabilmektedir.

Sadece çocukluğu Samsun şehrinde geçenlerle konuştuğumuz zaman bile anlattıkları hikayelerden ve yaşamlardan bahsettiklerinde içimizde hep bir duygusal yoğunluk oluşur. Büyüklerimiz anlattıkça bir şehrin geçmişini daha çok merak ederiz. Peki büyüklerimizin içlerinde yer alan o özlenen ve hafızalarda oluşan geçmişte Samsun hikayeleri, yaşanmışlıkları ya da eğlenebildikleri alanları nereler?

Kendine Hayran Bırakan Milli Fuar

Şehrin ekonomik gelişiminde destek sağlamak amacıyla İlkadım ilçesi Kale Mahallesi’nde gerçekleştirilen Yabancılar Pazarı ve Samsun Tren Garı’nın bulunduğu alanda kurulmuştur. Sayısız ulusal ve uluslararası marka üzerinden sektör içerisinde bulunmasına katkı veren Samsun Fuarı, özel anları eski fotoğraflarda yaşatmaya devam ediyor.

Uçsuz bucaksız büyüklüğe sahip diyebileceğimiz fuarın, bir girişi lunaparkın bulunduğu noktaya, diğer bir girişi ise Cumhuriyet Meydanı tarafına bakan noktada yer almaktaydı. Bilet alınarak gerçekleştirilen fuar, ilk olarak 1 Temmuz 1963 tarihinde gerçekleşmiştir. Daha sonraki senede ise Bakanlar Kurulu tarafından “milli fuar” olarak kabul edilen ve büyüklüğü bile unutulmamasında etken olan fuar, Türkiye içerisinde İzmir Enternasyonel Fuarı’ndan sonra ikinci büyük fuar unvanını almıştır.

1967 yılında ise 130 bin metrekarelik alanda genişleme sağlamış, toplamda 138 pavyon ve standa yer verilmiştir. Sadece 1 ay içerisinde gerçekleşen Samsun Fuarı her geçen yıl büyük ilgi görmeye devam etmiştir. Her yıl daha da çok büyümesi ve gelişmesi sonucunda 1981 yılında 150.000 metrekareye ulaşarak 1 milyon ziyaretçiyi misafir etmiştir. Geçmiş dönemlerinde Ferdi Tayfur, Barış Manço, İbrahim Tatlıses, Emel Sayın, Erol Evgin, Gönül Yazar, Ahmet Özhan, Ajda Pekkan ve Nokta ile Virgül gibi sanatçılar fuar için ayrı bir prestij yaratmıştır.

Kent açısından geçmişten günümüze kadar gönüllerde taht kuran Samsun Fuarı, bugün hala büyüklerimizden dinlediğimiz zaman heyecan ve merak uyandırmaya devam ediyor. İçerisinde faaliyet olarak gerçekleştirdiği aile gazinoları, çay bahçeleri, lokantaları, seyyar satıcıları, kuğulu havuzu, fotoğrafçıları, hediyelik eşya satıcıları, lunaparkı, kiralık sandalları, çekirdekçileri, karikatüristleri ve ünlü sanatçıların verdiği konserler gibi birçok değeriyle anlatıldıkça mest ediyor. 

Yalnızca bu faaliyetleriyle sınırlı kalmayan Samsun Fuarı içerisinde; dönme dolap, uçan salıncak, sirk ve motosiklet cambazlarının gösterileri gerçekleştirilmekteydi. Cambazların dairesel bir duvar üzerinde ve yere paralel bir şekilde yaptığı gösterisi, yüzlerine kapattıkları Türk Bayrağı ve riskli hareketler sergiledikleri bir gösteriyle kapanış gerçekleştirilirdi. Fuarda bir diğer gerçekleştirilen ve dört gözle beklenen açık hava tiyatrosunda, Yıldız-Müşfik Kenter, Nejat Uygur, Zeki Alasya, Metin Akpınar gibi birçok dev ismi misafir edilmiştir.

Ekonomik alanda da birçok katkısı bulunan fuarın, İl Tarım Müdürlüğünün standında Jersey sığır ve boğa, deney fareleri, yılan gibi dikkatleri üzerine çeken hayvanlar bulunmaktaydı. Etibank’ın madeni andıran standı ile sigara paketleri şeklinde yapılmış Tekel standı Samsun’un tütün konusunda ekonomiye katkısını temsil ediyordu. Fuar kapsamında sigaranın çıkarılmasının ardından fuarın bilgilerinin yer aldığı fuar bardakları, fuar gazozu ve fuar çayı da satılmaya başlanmıştı.

1970’li yıllarda ise 240’ı özel sektör, 33’ü kamu sektörü olmak üzere 273 katılımcıya ulaşılan fuar, Paşabahçe, Çaykur, Fiskobirlik, Sagra, Gübre Fabrikası, Süt Endüstri Kurumu, Etibank, Tekel ve daha birçok ekonomiye katkı sağlayacak işletmeleri de bünyesinde bulundurdu.

Bu kadar kalabalık ve milyonlara kapısını açan fuarın kendine özel Fuar Radyosu bulunmaktaydı. Çocuğunu kaybeden aileler bile bu radyodan destek alabilirdi. Anlatılmayla bitmeyen ancak anlatıldığında da bir sürü anıların canlandığı Milli Fuar, geçmişi canlandırmaya hala devam ediyor.

Modern Şehrin Gözde Kulübü

1927 yılında açılışı gerçekleşen Şehir Kulübü, Samsun Valisi Fuat Tokal döneminde inşa edilmiştir. Binanın bulunduğu arsanın kuzeyinde Leftereki zevcesi Kadinko hanesine, batısı Arzuoğlu Todoraki ve Perikli Mitiliyadis ve de Dr. İlya Konstantinis’e ait olmaktaydı. Güney kısmı ise Uzun Nikola kızı Liza, 3/2 hissesi ise İngiltere Devleti Tebaasından Mösyö İstefanos Ferankiyedis’ten alınmıştır.

Kulüp içerisinde yapılması istenen etkinlikler için ayrı bir yönetmelik oluşturulmuştu. Bu yönetmelikte Türkçe ve yabancı dillere ait birbirinden farklı gazeteler bulundurulmaktaydı. Dergi ve kitapların oluşturulduğu bir alan içerisinde kütüphane oluşturulmuş ve okuma salonu gibi alanlar da belirlenmiştir. Geniş alan içerisinde büfe ve lokanta yer alması gerekmekteydi.

Genelde erkeklerin iş görüşmesi, arkadaş buluşmalarını ya da toplantılarını gerçekleştirmesiyle daha çok ünlenmiş olsa da farklı etkinliklerin gerçekleştirilmesi ve nezih bir ortamın sunulmasıyla da farklılık sağlanmıştır. Geçmişte en çok adı duyulan bu kulübün özleyenleri de bir hayli fazla olmasıyla bilinmektedir.

Yapı son olarak 1928- 1938 yıllarında okul olarak kullanılmaya başlanılmış, 88 adet de Orta Ticaret Mektebi öğrencisine eğitim verilmiştir. Zaman sonra 1938 yılında da okul binasının karşısında Öğretmenevi binası ile nakil işlemleri uygulanmıştır. Nakledilen binanın günümüzde ise kullanılması Kültür Turizm İl Müdürlüğü tarafından gerçekleşmiştir. Daha sonrasında okulun taşınması üzerine bina içerisinde 1940 yılından sonrasında Samsun Şehir Kulübü olarak tekrar başlanılmış. Şu an günümüzde ise restoran ve düğün organizasyonlarına ev sahipliği yapmaktadır.

Anıların Buluştuğu Yer Şehir Parkı

Cumhuriyet Meydanı’nın ilk parkında, en çok anıların biriktiği alandan bahsetmek biraz da olsa özlemleri giderebilir. İlk yapıldığı andan itibaren çevre düzenlemeleri ve süs havuzuyla hava almak için çıkanların, bunaldığında sohbet edip arkadaşlarıyla oturmak isteyenlerin, güzel havaların kuşların eşliğinde değerlendirildiği bir yer, herkesin anılarını ve düşüncelerini bir araya getirir.

Şimdilerde sorulduğunda ise geçmişin özlemleri arasında bulunan Şehir Parkı, her zaman anıları canlandırdığı için bu günlerde yaşça büyüklerin, önünden geçerken duygulandığı yer olmuştur. İçerisinde çocuklarını parka götürenlerin şimdilerde çocuklarına özlemlerinden başlayarak geçmişte yaşadıkları keşkelerin düşüncesine kadar uzanan duygusal yoğunluklar bulunmaktadır.

Diğer bir yandan da Samsun’un simgesi görülen ve halk tarafından Avusturyalı heykeltıraş H. Kriphel’e yaptırılan Onur Anıtı, şahlanan at üzerinde duran ulu önder Atatürk’ün gücünü de göstermektedir. Geçmişte Mustafa Kemal Atatürk’ü görenlerin, görmek isteyenlerin ya da her zaman merak edip gurur duyanların yüzlerinde gülümse uyandırmaktadır. Geçmişte Samsun’a duyulan özlemler arasında listeye giren Şehir Parkı her zaman anıların kavuştuğu yerlerde biri olmuştur.