Tarihte Karakoyunlular Kimler?

Karakoyunlular, XIV. yüzyılın ikinci yarısında Doğu Anadolu’da kurulan Türkmen beyliğidir. Adlarını yetiştirdikleri koyun sürülerinin renginden aldıkları sanılan Karakoyunlular, Türkistan’dan İran yoluyla Doğu Anadolu’ya geldiler. XIV. yüzyılın ikinci yarısının başlarında merkezi Erciş olmak üzere beyliklerini kurdular. Karakoyunlu Bayram Hoca zamanında, 1387 Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun uç bölgeleri Türkmen egemenliği altındaydı. Bayram Hoca’nın ölümünden sonra Karakoyunluların başına Kara Mehmed geçti. Kara Mehmed zamanında, 1387 yılında Anadolu’ya giren Timur kuvvetlerini bozguna uğratan Karakoyunlular, 1389’da Tebriz’i ele geçirdiler.

Kara Yusuf Dönemi (1389 – 1420)

Kara Mehmed 1389 yılında Türkmen emirlerinden Kara Hasan İbn-i Hüseyin ile yaptığı savaşta hayatını kaybetti. Kara Hasan bu başarısından sonra Kara Mehmed’in yerini almak istediyse de Karakoyunluların başına Kara Mehmed’in oğullarından Kara Yusuf geçti. Karakoyunluların en büyük hükümdarlarından olan Kara Yusuf, kazandığı utkularla ülkesinin topraklarını genişletti ve Azerbaycan’a egemen oldu. Başarılı bir hükümdar olan Kara Yusuf’un bu ilerleyişi diğer devletlerin dikkatinden kaçmamış ve Kara Yusuf potansiyel bir tehdit olarak görmeye başlamışlardı. Kara Yusuf’un birbirini izleyen başarıları karşısında Çağatay hükümdarı Sarruh, Azerbeycan ve Irak-ı Arap’ı Kara Yusuf’un elinden almak için Herat’tan harekete geçti. Bu sırada 1420 yılında Kara Yusuf’un ölümü üzerine Karakoyunlu ordusu dağıldı. Sarruh bunu fırsat bilerek Karakoyunluların ayrılmış olduğu Azerbeycan’a girdi. Kara Yusuf’un oğullarında İskender Mardin’e saldıran Akkoyunlu ordusunu yendi. Sarruh’a karşı birçok savaşlar yapan İskender’in öldürülmesinden sonra Kara Yusuf’un oğullarında Cihan Şah Karakoyunlu hükümdarı oldu.

Cihan Şah Dönemi (1439 – 1467)

Cihan Şah döneminde Karakoyunlu Devleti en parlak zamanını yaşadı. Cihan Şah Tiflis, Bağdat, Isfahan, Fars ve Kirman’ı ele geçirdi. Karakoyunluların egemenliğini doğuya doğru yaymaya çalıştı. Cihan Şah’ın Akkoyunlu Uzun Hasan’la yaptığı savaşta ölümü üzerine Karakoyunlu Devleti zayıflamaya başladı. Son Karakoyunlu hükümdarı Hasan Ali’nin ölümünden sonra Akkoyunlular, Karakoyunluların tüm topraklarına sahip oldular.

Karakoyunlular Devleti’nin temelini oluşturan ordu, aşiret kuvvetlerinden oluşuyordu. Ordu, Koşun, Fecv ve Tıb bölümlerine ayrılmıştı. Karakoyunlu hükümdarları yaptıkları savaşların yanı sıra, bilimin gelişmesi ve ülkenin bayındırlığı için de çalıştılar. Ünlü bilgin ve şair Celaleddin Devvani Risale-i Hurüf adlı eserini, Şeyh Şucaeddin bin Kemaleddin Kirmani ise Hadikatül-maarif ve Gülşen-i Arz adlı eserlerini Cihan Şah adına yazmışlardır. Karakoyunlular döneminde başta Tebriz olmak üzere çeşitli kentlerde birçok cami, medrese, köprü ve hastane yapılmıştır. Van’daki Ulu Cami, Isfahan’daki Cuma Camisi ve Tebriz’deki Gök Mescid ve medresesi Karakoyunlu mimarisinin örnekleri arasındadır.