19 Mayıs Nasıl Bayram Oldu?

Bilindiği gibi 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Kurtuluş Savaşı’nı başlattı. Peki, daha sonra bu tarih nasıl ve neden milli bayram ilan edildi? Adı neden Gençlik ve Spor Bayramı oldu? İşte bu soruların cevapları…

29 Haziran 1938’de, 19 Mayıs günü Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 sayılı Kanuna Ek Kanun’a göre Gençlik ve Spor Bayramı ilan edildi. 1981 yılında da 2429 sayılı Kanun ile bu bayramın adı 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı olarak değiştirildi. 1 Ekim 1981 tarihli Resmi Gazete’de bayramın ne şekilde kutlanacağı ile ilgili program yayımlandı. Buna göre kutlamalar Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından organize edilmeye başlandı. 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’nın milli bayram olarak kabul edilmesine dair süreç, diğer milli bayramların bu süreçlerinden farklı ilerledi. 19 Mayıs gününün milli olarak kutlanmasına karar verilmesinde öncelikle millet olmak üzere pek çok etken rol oynadı. 

Samsun’da Düzenlenen Gazi Günü Kutlamaları Liderlik Etti

Bu etkenlerden en önemlisi ilk olarak 19 Mayıs gününün Atatürk’ün Samsun’a çıktığı ve milli mücadeleyi başlattığı tarih olması sebebiyle 1926 yılında Samsun halkı tarafından Gazi Günü adında mahalli bir gün olarak kutlanmaya başlaması oldu. Türkiye genelinde ilk kez 1935 yılında 19 Mayıs kutlamaları gerçekleşti ve basında yer aldı. Basında Samsun’da yapılan kutlamalarla ilgili haberler, Ankara’da yapılan kutlamalardan daha fazla yer buldu.  Yani 19 Mayıs’ın milli bayram ilan edilmesinde Samsun lider bir rol üstlendi.

İlk Teklif Güneş Kulübü’nden Geldi

Atatürk’ün Samsun’a ayak bastığı tarih olan 19 Mayıs gününün Atatürk Günü olması teklifi ise Güneş Spor Kulübü’nden geldi. Teklif Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Merkezi tarafından karar bağlandı. 1935 yılında 19 Mayıs kutlamaları Türkiye’nin her yerinde yapılmaya başlandı.

Sporla Bağdaştırılması

Türk Spor Kurumu’nun konuya getirdiği önerinin 19 Mayıs tarihinin milli olarak kutlanmasındaki etkisi de göz ardı edilemez. Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP) bağlı olarak görev yapan Türk Spor Kurumu’nun Nisan 1936’daki genel kongresinde bu tarihin Spor ve Gençlik Bayramı olarak kabul edilmesinin CHP’ye teklif edilmesine karar verildi. Parti yönetimi tarafından onaylanan bu karar sonrasında CHP 10 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı’nın kutlanması ekinliklerinde aktif olarak rol almaya başladı. Bayramın sporla bütünleştirilmesi amacıyla her yıl mayıs ayının üçüncü Cuma günü düzenlenen jimnastik şenlikleri aynı güne alındı.

Neden Atatürk’ü Anma Günü Oldu?

Atatürk 19 Mayıs tarihinin hayatında çok önemli bir yere sahip olmasını Nutuk adlı eserinde anlatır. Atatürk, Nutuk’ta 19 Mayıs’ın Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulma sürecinde milli mücadelenin ilk adımı olarak bu tarihi belirtmiştir. Ayrıca 19 Mayıs’ın kendisinin doğum günü olarak kabul edilmesine de bir itirazı olmamıştır. Bu günün Atatürk’ün doğum günü olmasına dair ilk teklif Lozan Konferansı’na katılan Türk delegelerden olan milletvekili Reşit Saffet Atabinen’den gelmiştir. Atabinen 19 Mayıs 1932 tarihinde Atatürk’e yolladığı bir telgrafta “Doğum gününüz kutlu olsun.” demiştir.  Yine 1932 yılında Aydın Halkevi’nde Gazi Günü olarak Atatürk’ün doğum günü ilan edilmek istenmiş, Ata’ya hangi gün doğduğu sorulmuş ve bilmediği cevabı alınmıştır. Bunun üzerine Samsun’a çıktığı tarih olan 19 Mayıs tarihinin Atatürk’ün doğum günü olarak kabul edilmesi kararlaştırılmıştır.

Bayramın Adı Ne Olacaktı?

Atatürk’ün vefatından yaklaşık olarak 5 ay kadar önce 19 Mayıs resmi ve milli olarak kutlanmak üzere bayram ilan edildi. Bayramın adının ne olacağı konusunda pek çok fikir doğdu. Önerilen bayram adlarının Atatürk Spor Bayramı – 19 Mayıs Bayramı – Jimnastik Şenlikleri – İdman Şenlikleri – Atatürk Spor Günü – Atatürk Spor Merasimi – Atatürk Günü – Jimnastik Bayramı olduğu bilinir. Bu çeşitlilik o dönem bayramın resmi olarak kabul edilmemesinden kaynaklanmıştı.